روغن آب صابون یا زد وان (Z1)

آب صابون یا روغن زد وان روغنی حل شونده و سیال است که به نسبت های مختلف قابلیت ترکیب با آب را دارد و برای سیستم های خنک کاری در دستگاه های مختلف استفاده می شود و اصطکاک بین دو فلز را کاهش می دهد.

روغن آب صابون و کولانت ها در صنعت تراشکاری و فلزکاری کاربرد های گسترده ای دارند.
قبل از اینکه بخواهیم در مورد نحوه انتخاب مناسب و مزیت های روغن آب صابون صحبت کنیم، مختصر در مورد دلیل نیاز ما به این روغن و کارکرد آن توضیح میدهیم.

علت استفاده از روغن های روان کننده

هدف اصلی در فرایند های فلز کاری بوجود آوردن شکل های جدید با استفاده از قطعات فلزی است، که شامل تماس و اصطکاک دو قطعه فلزی یعنی ابزار و قطعه کار است.
در فرایند های تراشکاری و فلزکاری، به علت تخریب بیش از حد حاصل از گرما، سایش و خوردگی و برای به حداقل رساندن مقدار تعمیرات از روغن های روان کننده استفاده میشود.

عوامل کلیدی در مورد روان کننده ها:

الف ) چرب کنندگی و ایجاد لغزندگی

این روغن با نفوذ به سطح مشترک بین ابزاربرش و قطعه باعث کاهش اصطکاک بینشان می شود و این کاهش اصطکاک فواید زیر را به همراه دارد :
افزایش طول عمر قطعات به علت سایش کمتر
پرداخت نرمتر سطح ماشین کاری شده
جلوگیری از افزایش دمای قطعه

ب) خنک کاری

وقتی که دستگاه تراشکاری در حال کار است به علت اصطکاک دمای بین ابزار و قطعه تا 600 درجه سانتی گراد میرسد و باعث تغییر شکل فلز می شود و دقت دستگاه را نیز کاهش می دهد. اما استفاده از آب صابون این ایرادات حاصل از گرما را خنثی می کند.

ج) شستن براده ها و تمیز کردن سطح قطعه کار

اگر در حالی که سطح قطعه کار با تراشه ها و براده ها انباشت شده به کار ادامه دهیم باعث تولید قطعات معیوب خواهیم شد. روغن ضد وان باعث زدودن این موارد می شود و از پاشیده شدن براده ها به اطراف جلوگیری می کند.

د) جلوگیری از جوش خوردگی

در هنگام برش کاری به علت دمای بالا ممکن است قطعه کار به ابزار بچسبد(جوش بخورد) و ابزار را دفرمه کند که همین مورد باعث پایین آمدن دقت کار دستگاه می شود. روغن Z1های تراش کاری با نفوذ کردن بین قطعه کار و ابزار از جوش خوردگی جلوگیری می کند.

انواع روغن های روان کننده

سیالات فلزکاری به 4 دسته کلی تقسیم می شوند:

روغن های روان کننده بر پایه آب

که حاوی امولسیون یا میکرو امولسیون هستند، این روغن ها ویژگی خنک کنندگی خوبی دارند اما روان کننده نیستند به همین خاطر از آنها به عنوان کولانت یاد می شود. بنابراین برای کار با برنامه های کاربردی با سرعت بالا مناسب هستند.
کولانت ها به سه دسته زیر تقسیم می شوند :
الف ) امولسیون های شیری رنگ
ب ) روغن های نیمه شفاف
ج ) روغن های شفاف

روغن های روان کننده بر پایه روغن

این مدل از روغن ها روان کنندگی بالایی دارند و طول عمر طولانی بیشتری دارند ارائه می دهند و بیشتر در دستگاه هایی با نیاز به دقت بسیار بالا استفاده می شوند. البته هنگام کار با این روغن ها باید محتاط بود، زیرا قابلیت اشتعال پذیری بالایی دارند.

روغن های روان کننده سنتتیک یا نیمه سنتتیک

برای قابلیت خنک کنندگی خیلی زیاد طراحی شده اند. این روغن ها برای ارائه روان کنندگی بهتر می توانند با آب تولید امولسیون کنند، روغن های نیمه سنتتیک دارای کمتر از 30% روغن غلیظ بوده و ظاهر شفافی دارند. روغن سنتتیک خالص بدون روغن هستند.

روغن های روان کننده فیلم جامد یا خشک

استفاده از مواد جامد مثل گرانیت همراه یا بدون روغن و یا آب هستند.

امولسیون چیست؟

امولسیون مخلوطی از دو یا چند نوع مایع غیر قابل امتزاج است که در هم حل نمی شوند.
برای مثال وقتی آب و روغن را مخلوط میکنیم، ذرات روغن به شکل قطرات ریز و معلق در آب قرار میگیرند. برای شکستن روغن به ذرات بسیار ریز از یک ترکیب شیمیایی به نام امولسیفایر استفاده میشود و در نهایت به محلول روغن در آب امولسیون گفته میشود.
به روانکارهای تراشکاری، فلزکاری یا روغن های تراش، آب صابون یا زد وان می‌گویند. این روغن روانکاری در دسته نیمه سنتتیک قرار میگیرد و به علت قابلیت حل شوندگی با آب و به خاطر بیشتر بودن هدایت گرمایی و ظرفیت گرمایی آب، این روغن قابلیت خنک کنندگی مناسبی دارد. فاکتور خنک کنندگی آب به حدی مهم است که از آب صابون به عنوان روغن خنک کننده هم یاد میشود. البته به خاطر تشکیل امولسیون روغن در آب و ایجاد شرایط صابونی، دارای فاکتور روان کنندگی هم هستند.

انواع مختلف آب صابون

روغن فلزکاری
روغن تراشکاری
روغن برشکاری

ویژگی های روغن آب صابون

جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی برای ماشین آلات و اجزای سازنده آن
تبخیر بسیار کم
عدم ایجاد عوارض پوستی
عایق بودن الکتریکی
کاهش هزینه های نگهداری دستگاه و بالا بردن طول عمر آن
کاهش یا حذف هزینه های تخلیه پساب و حفظ محیط زیست
علاوه بر موارد ذکر شده به این خاطر که روغن نقطه جوش بالاتری نسبت به آب دارد، میتوان برای خنک کردن وسایل در دمای 100 درجه سانتیگراد یا بالاتر از این روغن استفاده کرد.

روش های چک کردن کیفیت روغن

به محض ورود تراشه ها و مواد خارجی به درون روغن، پروسه تخریب باکتریایی روغن آغاز میشود، برای کنترل کیفیت روغن تراش مراحل چک کردن آن را بررسی میکنیم:
1 ) ظاهر:
بازدید روزانه روغن بسیار ضروری است.
در صورتی که مقداری روغن شناور بر روی آب دیدید آن را بردارید و از محفظه خارج کنید.

2 ) بو:
هرچه میزان باکتری در مخزن بیشتر باشد، بوی نامطبوع تری به مشام میرسد. اگر از این روغن بد بو استفاده کنید، باعث ایجاد خوردگی در قطعات خواهد شد.

3 ) غلظت:
اگر غلظت روغن مناسب نباشد باعث ایجاد خوردگی میشود و تخریب باکتریایی صورت میگیرد.

4 ) تمیزکاری مخزن:
نکته خیلی مهم قبل از اضافه کردن روغن به مخزن، باید مخزن شست و شوی کامل بشود.
هنگامی که روغن تازه با روغن هایی که قبلا در ماشین بوده است مخلوط شود، غلظت روغن تغییر کرده و تعادل مواد تشکیل دهنده به هم میخورد.